Aileler bir çocuk gelişim uzmanına neden ve hangi durumlarda başvurmalıdır?
-0-18 yaş grubuna davranış sorunları (saldırganlık, inatçılık, sınır koyma, yalan söyleme), parmak emme, tırnak yeme, uyku bozuklukları, dil gelişim gecikmeleri, kardeş kıskançlığı gibi durumlarda,
-Normal gelişim gösteren, özel gereksinimi olan, korunmaya muhtaç, hastanede yatan çocukların gelişimsel değerlendirme ve takibinde,
-Ailelerin çocukların gelişimi ve davranış problemleri hakkında destek almak istemelerinde,
- 0-6 yaş çocukların gelişimsel değerlendirme ve okula hazırbulunuşluk düzeylerinin ölçülmesi talebinde çocuk gelişim uzmanına başvurulmalıdır.
Covid 19 hastalığı koşullarında bazı evlerde televizyonlar sürekli olarak açık olabilmektedir. Bu durum çocukların üzerinde ne gibi etkiler bırakabilir?
Covid 19 salgını sebebiyle, hem çocuklar hem de aileler hastalıktan korunmak için evlerinde kalmak durumundalar. Bu gibi durumlarda hem çocuklar hem aileler teknolojik aletlerle daha fazla zaman geçirmeye başladılar. Telefon, televizyon, tablet vb. teknolojik aletler doğru kullanılmadığında çocuklarda bazı gelişim sorunlarına ve davranışlarında değişikliklere yol açmaktadır. Çocuğun ekrana maruz kalma süresi arttıkça, çevresine verdiği tepkiler azalmaktadır. Gelişimsel olarak 0-3 yaş arası dönemde çocuklarda göz sağlığının bozulması, göz kırpma, göz kaydırma gibi tik bozuklukları, göz teması kuramama, ismine tepki vermeme, tekrarlayıcı davranışlar, alıcı dil becerilerinin azalması, yönerge almada zorluk çekme ve dil gelişiminde gecikmeler, dikkat ve bellek becerilerini, el göz koordinasyonu sağlama, dinleme ve anlama becerilerine yönelik olumsuz etkiler görülebilir. Bunun yanı sıra aile içi iletişimin azalması sebebiyle çocuk ve ebeveyn arasında çatışmalar yaşabilir. Çocuklarda vurma, ısırma, bağırma, öfkelenme, ağlamalar, uyku sorunları, hareketlilik vb. sorunlar görülebilmektedir.
Peki çocuklarımızı teknoloji ile nasıl tanıştırmalıyız?
Çocukları teknoloji ile tanıştırırken çocukların yaş ve gelişimsel özellikleri dikkate alınmalıdır. Güvenli, yaşına uygun, gelişimini destekleyen içerikler anne babanın süzgecinden geçerek çocuklara verilmeli, bu süreçte çocuklara model olunmalıdır.
Hangi yaş diliminde çocuklar teknoloji ile ne kadar vakit geçirmelidir?
Çocukların teknolojik aletlerle ne kadar zaman geçirmesi gerektiğini gösteren bir hesap yoktur. Bu yaşa, çocuğun gelişimsel özelliklerine, kişiliğine, teknolojiye olan erişimine, yetiştiği ortama göre değişiklik göstermektedir. 0-3 yaş aralığı dil gelişiminin çok önemli olduğu, çocukların farklı uyaranlar alıp çevresindekileri algılamaya çalıştığı kritik dönemlerden biridir. Bu süreçte çocukları teknolojiyle tanıştırmamak gerekir. 3 yaşından sonra ise anne baba gözetiminden geçmiş içerikler, kısıtlı bir süre şeklinde çocuklara sunulabilir.Genel olarak dil gelişiminde gecikmesi, uyaran eksikliği, kekemelik, otizm spektrum bozukluğu, gelişimsel olarak gecikmesi olan özel eğitim gereksinimi olan çocukların mümkün olabildiği kadar teknolojik aletlerden uzak durup birebir iletişim içinde olması gerekir. Dikkat sorunu ve hiperaktivitesi olan, içe kapanık ve özgüven problemi olan çocukların teknolojik aletler yerine akran grupları ve sosyal çevrelerde daha çok zaman geçirmeleri önerilmektedir. Akşama kadar açık kalan televizyon veya çocukların sürekli teknolojik aletlerle iç içe olması çocuğun zihinsel, fiziksel ve duygusal gelişimini olumsuz etkiler.
Evde aileler çocuklarıyla salgın döneminde neler yapabilir?
Öncelikle karşı karşıya kaldığımız bu virüs durumu çocuğun gelişim dönemine uygun bir şekilde anlatılmalıdır. Bu süreçte olay somutlaştırılabilir veya oyun haline getirilebilir. Doğru el yıkamanın ve sosyal mesafenin önemi, hapşırırken ve hapşırdıktan sonra ne yapması gerektiği gibi durumlar kuklalarla, hikayelerle vb yaratıcı oyun teknikleriyle öğretilebilir. Evde kalınan bu dönemde çocuklarla birlikte spor yapma, okuma etkinlikleri, resim ve boyama yapma, sek sek oynama, bilmece oyunları, hayal dünyasını kullanabileceği yaratıcı oyunlar, drama etkinlikleri, yaş ve gelişim düzeylerine uygun sorumluluklar verme vb etkinlikler yapabilir. Çok fazla teknolojik aletlerle zaman geçirmelerinin yerine çocukların gelişimleri destekleyici faaliyetlerde bulunabilir.
Son olarak ailelere yönelik tavsiyeleriniz nelerdir?
Salgın dönemi anne- baba ve çocukların düzenlerini değiştirdiği için hem anne babada hem de çocuklarda bazı fiziksel ve duygusal değişikliklere neden olmaktadır. Bu dönemde aileler salgın ile ilgili olumsuz konuşmaktan sürekli evde bu konu ile ilgili haberler izlemekten kaçınmalıdır. Çocuğun ağlama, öfkelenme, vurma, bağırma, uykusuzluk gibi görülebilecek sorunlarına karşı sabırlı ve anlayışlı olmaları önerilmektedir. Çocukların istenmeyen davranışlarını engellemek için coronavirüs ile korkutulması ve tehdit edilmemesi gerekmektedir. Çocukların evdeki hareket alanları kısıtlanmamalıdır. Günlük rutinler belirleyip ona göre hareket etmeleri sağlanmalıdır. Evde oyun ihtiyaçlarını giderecek aktiviteler yapılmalıdır. Ailesi sağlık çalışanı olan veya bu salgın sebebi ile anne-babalarını görmeyen çocukların anne ve babası ile olan iletişimi koparılmamalı, çocuk ağladığı, veya inat ettiği zaman anne ve babasıyla tehdit edilmemelidir.
Çocuk Gelişimci: Tuğba Çuhadar
Çocuk Gelişimci: Sena Demirel